Dünyayı hayvanlar için daha iyi bir yer haline getirmeyi amaçlayan Dünya Hayvanlar Günü 1929’dan beri 4 Ekim tarihinde kutlanmaktadır. 4 Ekim tarihi, ‘ekolojinin koruyucu azizi’ olarak kutsanan Asisili Aziz Francis’in anısına ithafen seçilmiştir. 1931 yılından itibaren ise uluslararası bir etkinlik olarak dünya genelinde kutlanmaktadır.

Vizyonu, hayvanların refahını arttırmak olarak belirlenen bu özel günde, Türkiye’de ve dünyada çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. 2021 yılının etkinlikleri kapsamında Türkiye’de 230 Sivil Toplum Kuruluşu (STK) bir araya gelerek birçok popülasyonun neslinin tükenme tehlikesi altında olduğunun altını çizmiş ve avcılığın yasaklanmasının gerekliliğine dikkat çekmiştir.

Dünya genelinde 50 ülkenin değerlendirildiği Hayvanları Koruma Endeksi 2020 yılı raporunda Türkiye, aldığı “D”[1] notu ile orta sıralarda yer almıştır. Yine aynı raporda, ülke notunun 2014 yılına göre artış gösterdiği de belirtilmiştir.  2021 yılında yaşanan en önemli gelişme ise uzun zamandır beklenen 7332 sayılı yeni Hayvanları Koruma Kanunu’nun yürürlüğe girmesidir. Bu özel günde, yeni yasanın hayvanların refahını ne kadar iyileştirebileceğini, kanun maddelerini inceleyerek değerlendirdik.

Kapadokya Üniversitesi Çevresel Sürdürülebilirlik Çabaları 2019-2020 Faaliyet Raporu

Yeni kanun hayvanlar için ne vadediyor?

İlk izlenim olarak göze çarpan iyileştirme, hayvan tanımında yapılan değişikliktir. Yeni kanunda, 5199 sayılı kanunda yer alan “süs” ifadesi tanımdan çıkartılmıştır. Artık hayvanların süs/mal kategorisinde olmadığı kanunen kabul edilmiştir. Fakat petshoplarda fiziki olarak bulundurulmadığı sürece hayvanların üretilmesi ve satılması halen yasal bir eylemdir. Bu durum, hayvan tanımında yapılan iyileştirmenin pratikte uygulanmadığı ve “sözde” kalan bir değişiklik olduğu izlenimini vermektedir.

Bir diğer önemli gelişme ise, hayvanlara karşı işlenen suçlar ile ilgili söylemin sertleşmesi ve bu suçlara yeni yaptırımlar getirilmesidir. Eski kanunda yer alan “hayvanlarla cinsel ilişkide bulunmak, işkence yapmak” ifadesi “hayvanlara cinsel saldırıda bulunmak veya tecavüz etmek” şeklinde değiştirilmiştir. İşkence, cinsel saldırı, tecavüz ve öldürme gibi suçlarda hapis cezası verilmesi ilk kez kanun maddeleri arasına girmiştir. Evcil hayvanlarla ilgili olarak “ev hayvanını terk etmek” doğrudan suç olarak tanımlanmıştır. Bunların yanı sıra, mali destek sağlanması konusunda da iyileştirmeler olduğu söylenebilir. Eski yasada “ev ve süs” hayvanlarının korunması amacıyla kurulacak bakımevleri ve hastaneler için sağlanan mali destek ile ilgili madde, tüm hayvanları kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Sokak hayvanlarının kısırlaştırıldıktan sonra alındıkları bölgeye geri bırakılmaları ise yeni yasa ile zorunlu hale getirilmiştir. Hayvanların kullanıldığı kara ve su sirkleri ile yunus parklarının kurulmasının yasaklanması olumlu bir gelişme olarak görünse de mevcut sirkler ve yunus parklarının kapatılmasına yönelik bir kanun maddesi eklenmemiştir.

Sonuç olarak; yeni kanunun olumlu gelişmeler içermesine rağmen, hayvanların refahı açısından tatmin edici düzeyde olmadığı söylenebilir. Öldürme, işkence vb. suçlar ile ilgili maddelerin kesim hayvanlarını kapsamadığını da bu noktada belirtmek gerekir. Söylemde olumlu izlenim veren kanun maddelerinin ise  “sözde” kalmaması ve eksik kalan kısımlarının tamamlanabilmesi sıkı denetim ve takip yoluyla sağlanabilir. “Özde” yasalara ulaşabilmek için; uyarıcı, gözetici ve yönlendirici olma görevi yine hayvan severlere ve sivil toplum kuruluşlarına düşmektedir.

[1] Değerlendirmede en yüksek derece “A” notu ile, en düşük derece ise G notu ile ifade edilmektedir.

Kaynakça

“Mission of World Animal Day” (Dünya Hayvanlar Günü’nün Misyonu) https://www.worldanimalday.org.uk/ 31.09.2021

“Hayvanları Koruma Günü’nde 230 STK’dan Ortak Çağrı: Avcılık Yasaklansın (Joint Call of 230 CSOs: Ban Hunting)”. Doğa Derneği. https://www.dogadernegi.org/hayvanlarikorumagunu/ 31.09.2021

https://www.earthreminder.com/world-animal-day-date-themes-and-celebration/ 31.09.2021

World Animal Protection. 2020. Animal Protection Index (API) 2020 – Republic of Turkey: Ranking D. [Hayvan Koruma Endeksi 2020 – Türkiye Cumhuriyeti Derecesi: D] https://api.worldanimalprotection.org/sites/default/files/api_2020_-_turkey.pdf 31.09.2021

Hayvanları Koruma Kanunu. 2004. Mevzuat.gov.tr. 1.07.2004. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5199-20100611.pdf 31.09.2021

Hayvanları Koruma Kanunu ile Türk Ceza Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. 2021. Resmî Gazete. 09.07.2021. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/07/20210714-9.htm 31.09.2021